تفاوت موضوع و مسأله

موضوع یک زمینه کلی است که درباره آن تحقیق می‌­کنیم؛ مثل: توحید، قرآن شناسی، تاریخ قرآن، عصمت و… اما مسأله از آن جزیی­‌تر است. رابطه موضوع و مسأله مانند رابطه کشور و شهر است. درباره موضوع می­‌توان مطالعه کرد اما تا زمانی که محدود نشود نمی­‌توان به عنوان یک مسأله پژوهشی در آن کار کرد.

بنابراین «توحید» موضوع است و «رابطه توسل با توحید عبادی» یک مسأله است.

تفاوت‌­های پژوهش موضوع محور و پژوهش مسأله محور

1. پژوهش موضوع محور مقدم‌ه­ای بر پژوهش مسأله محور است، این در حالی است که پژوهش مسأله محور پس از تتبع موضوع محور انجام می­‌شود.

2. . پژوهش موضوع محور را محقق مبتدی زودتر انجام می­‌دهد؛ زیرا مطالب تقریبا مرتبط با آن را نیز جمع می­‌کند؛ اما پژوهش مسأله محور زحمت بیشتری دارد چون هر مطلبی را نمی‌توان جمع کرد.

3. پژوهش موضوع محور کمتر ممکن است به تولید علم بینجامد؛  اما در پژوهش مسأله محور  احتمال تولید علم افزایش می­‌یابد.

4. پژوهش موضوع محور ابعاد بسیاری دارد و مهار کردن آن مشکل است؛ اما پژوهش مسأله محور ابعاد محدودی دارد و برای چینش مطالب، تسلط بر ابعاد محدود آن آسان‌­تر است.

5. پژوهش موضوع محور با رویکرد آموزشی سازگار است؛ اما پژوهش مسأله محور با رویکرد پژوهشی سازگاری بیشتری دارد.

6. احتمال نوآوری در پژوهش موضوع محور به شدت کاهش می‌­یابد؛ اما در پژوهش مسأله محور احتمال نوآوری افزایش می­‌یابد.

7. در پژوهش موضوع محور تمرکز خاصی در مباحث آن دیده نمی­‌شود؛ اما در پژوهش مسأله محور تمرکز گرایی در آن دیده می‌­شود.

8. پژوهش موضوع محور در معرض خلط گستره­‌های علوم است؛ اما پژوهش مسأله محور کمتر در معرض خلط گستره‌­های علوم است.

9. در پژوهش موضوع محور هیچ­گاه عنوان تحقیق با محتوای تحقیق یکی نمی‌­شود؛ اما در پژوهش مسأله محور بهتر می­‌توانیم محتوایی برابر با عنوان تحقیق بیاوریم.

نکته

تا موضوع و مشکل را تجزیه نکنیم پژوهش واقعی در مورد آنها روی نمی­‌دهد . تا زمانی که به یک مشکل از زوایای گوناگون ننگریم و آن را تجزیه نکنیم، آن مشکل به مسأله بدل نمی‌شود. ارایه هرگونه راه حل به این بستگی دارد که بتوانیم مشکل را به زبان فنی، به صورت یک مسأله طرح کنیم. برای این کار به طور مثال مشکل بی­ حجابی را با در نظر گرفتن علل و عوامل، ویژگی­‌ها و مراحل، عوارض و آسیب‌­های آن و… به لایه‌­های کوچک­تری تجزیه می‌­کنیم و سپس برحسب اهمیت و ضرورت و شرایط دیگر، مسأله یا بعد خاصی از ابعاد آن را برمی‌گزینینم.

منبع: برگرفته از کتاب خودآموز مقدمات پژوهش استاد حسن اسلامپور