منابع الکترونیکی پژوهش
امروزه بسیاری از منابع دینی به صورت نرم افزار درآمده و باسرعت یافتن جست وجو،روند پژوهش نیز سرعت یافته است. محقق امروزی بدون اینترنت و رایانه نمی‌تواند کار تحقیقی خود را به سادگی سامان دهد از این رو لازم است که محققان علوم اسلامی هرچه بیشتر خود را با دنیای مجازی وکاربردهای آن آشنا سازند.
روش جست وجو دراینترنت:
الف – آدرس پایگاه را در اختیار داریم؛ دراین صورت آن را در نوار ابزار بالای صفحه مانیتور می‌نویسیم و وارد آن پایگاه می‌شویم. سپس در همان پایگاه با نوشتن واژه کلیدی در کادری که برای جست وجو تعیین شده است، می‌توانیم دریابیم که درباره موضوع ما مطلبی هست یا خیر.
ب- هیچ نشانه ای از پایگاه نداریم در اینصورت نزدیک‌ترین واژگانی راکه برآن دلالت می‌کند در موتور جست وجوی گوگل می‌نویسیم و باکلیک بر روی گزینه جست‌و‌جوآن را می‌یابیم.
فرآیند منبع‌یابی
باید پرسش‌های تحقیق را در برابر خود مجسم وآنها را در دو و سه واژه فشرده کنیم.
بدین منظور محتوای پرسش را بصورت مدخل در می‌آوریم و از مجموعه آنها یک نمایه می‌سازیم. مثلا هنگامی که پرسش تحقیق شما این است: “چگونه به آرامش روانی دست یابیم؟” مدخل آن عبارت است از “راه‌های کسب آرامش” یا “راهکارهای آرامش روانی” با همین مدخل‌ها یا اصطلاحات کلیدی می‌توانیم به منابع نفوذ کنیم.
محقق باید پیش از اقدام به منبع‌یابی براثر بارش پرسش‌ها و تبدیل آنها به فهرستی از مدخل‌ها و تنظیم سازماندهی آنها، یک ذهن طبقه‌بندی شده بیابد. داشتن مدخل‌های مهم بحث سبب می‌شود که هم به منبع و هم به مطالب درون منبع زودتر دست یابیم.
از نظر فرآیند عملیاتی و اجرایی، نخستین کاری که باید انجام دهید این است که عنوان تحقیق خود را بشناسید. بدین منظور با تامل در واژگان اصطلاحی موجود در عنوان، الفاظ مترادف و متضاد آن واژگان را گردآوری نمایید. مثلا اگرتحقیق ما “راهکارهای مبارزه با جنگ نرم” است در نگاه نخست واژگان زیر را جمع‌آوری می‌کنیم: جنگ نرم، جنگ سخت، جهاد، مبارزه، توطئه، استعمار،تهاجم فرهنگی جوانان، امریکا، ولایت فقیه. این واژگان در طول تحقیق امکان دارد کم و زیاد شوند و به عنوان کلیدواژه در ذیل چکیده به کارآیند.
کار را از مهم‌ترین کلیدواژه مثلا “جنگ نرم” آغاز می‌کنیم. این اصطلاح را در چند فرهنگ لغت به ترتیب تاریخی می‌بینیم و درباره معنای لغوی و اصطلاحی آن به جمع‌بندی می‌رسیم.
باید به فرهنگ نامه‌های تخصصی مراجعه کرد.
برای فهم لغت عربی به منابع فارسی مراجعه نکنید.
باید به تاریخ کاربرد و نخستین کاربرد و معنای نخست واژه‌ها توجهی خاص داشته باشیم.
آخرین معنایی که از اصطلاح دریافت می‌شود نیز برای ما مهم است.
طرح پرسش‌های متنوع پیش از مطالعه مفهوم شناختی، می‌تواند دید ما را نسبت به بحث عمیق‌ترکند؛ پرسش‌هایی از این دست:
این واژه ازکجا آمده؟
نخستین کاربرد آن درکدام علم یا محل بوده است؟
مترادف‌های آن کدام است؟
الفاظ متضاد با آن کدامند؟
چند معنای لغوی دارد؟
چند معنای اصطلاحی دارد و چگونه آنها را جمع‌بندی کنیم؟
آیا شکل‌گیری معنای این واژه از مراحلی عبور کرده، سیر منطقی داشته است؟
پس از آشنایی اولیه با اصطلاحات کلیدی بحث و یافتن معنای اصطلاحی آن و ریشه علمی‌اش و جهت مورد بحث آن در تحقیق، باید از یک دایره المعارف تخصصی آن مدخل را به دقت مطالعه کنیم. مثلا جنگ نرم را از دایره المعارف علوم سیاسی، مطالعه کرد.
بعد از آشنایی با واژه‌ها به عنوان ابزار کارمان می‌توانیم از طریق “کتاب شناسی” که گونه‌ای دیگر از مراجع هستند منابع مربوط به یک موضوع را فهرست وار بشناسیم و سپس از طریق سرچ در کتابخانه به آن منابع دست یابیم.
پس از منبع شناسی اولیه با کمک استاد راهنما باید مطالعات مخروطی (از حالت عام به خاص) را آغاز کرد.
منبع: برگرفته از کتاب «خودآموز مقدمات پژوهش» دکتر حسن اسلامپور
آخرین نظرات