کتاب‌هایی که از سوی اهل بیت علیهم السلام تدوین شده‌اند، اما نه برای عموم مردم، بلکه برای خود پیشوایان معصوم علیه السلام که از پیشوای قبلی به پیشوای بعدی منتقل می‌شد و سرآخر در اختیار خاتم الاوصیاء، حضرت حجت بن الحسن(ع) قرار گرفتند و این‌ها نیز از اسرار و ودایع امامت می‌باشند. که معروف‌ترین و مشهورترین آن‌ها عبارتند از کتاب “الجامعه” و کتاب “مصحف فاطمه"؛ البته مصحف‌های دیگری نیز برای اهل بیت علیهم السلام بیان شده است و طبق روایتی برای هر یک از امامان معصوم علیه مالسلام مصحفی وجود دارد.

تفاوت مصحف با صحیفه

به مصحف فاطمه(سلام الله علیها)، “صحیفه فاطمه(سلام الله علیها)” نیز گفته می‌شود؛ ولیکن این قول، نادر است و قول معروف و مشهور درباره کتاب حضرت زهرافاطمه (سلام الله علیها) همان “مصحف حضرت فاطمه (سلام الله علیها)” می‌باشد.

گرچه نمی‌توان به طور قطع و یقین بین این دو اصطلاح، تفاوتی قایل شد ولی آنچه به ذهن انسان تبادر می‌نماید و اطلاق آیات و روایات، آن را تأیید می‌کند، این است که صحیفه، به نامه یا نوشته‌ای گفته می‌شود که از شخصیتی به شخصیت دیگر و یا به جمعی از مردم ارسال و یا برای استفاده آنان تحریر و تدوین گردید. مانند کتاب شریف “صحیفه سجادیه” که از سوی امام زین‌العابدین(علیه السلام) برای استفاده همه مؤمنان تدوین شد. اما مصحف، در صدر اسلام به کتاب خدا (قرآن مجید) گفته می‌شد و از این قبیل است مصحف امام علی(علیه السلام)، مصحف عثمان، مصحف عبدالله بن مسعود و غیر ذلک.

باید توجه داشت که مصحف فاطمه(سلام الله علیها)، از این دست نیست و مراد از آن، قرآن فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نمی‌باشد و حتی در برخی از روایت‌ها تأکید شده است که در مصحف فاطمه(سلام الله علیها) چیزی از قرآن مجید وجود ندارد، تا این گمان که مصحف فاطمه(سلام الله علیها)، چیز خاصی نیست جز قرآن آن حضرت، از ذهن‌ها زدوده شود و دانسته شود که این کتاب شریف، غیر قرآن و چیز دیگری است.
در احادیث متعددی از معصومین(علهیم السلام) به این موضوع تأکید شد. به فرازهایی از آن‌ها توجه فرمایید:
امام جعفر صادق(علیه السلام): و مصحف الفاطمة، ما أز عم ان فیه قرآناً. (الکافی، ج 1، ص 24)
امام صادق(علیه السلام): و الله ما فیه من قرآنکم حرف واحد. (بصائر الدرجات، ابوجعفرصفار قمی، ص 151)
امام محمد باقر(علیه السلام): ما فیه شیئ من القرآن. (دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری، ص 27)
امام موسی کاظم(علیه السلام): عندی مصحف فاطمه(علیها السلام)، لیس فیه شیئی من القرآن. (بصائر الدرجات، ابوجعفر صفار قمی، ص 174)

به هر روی گرچه کتاب فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، مصحف خوانده می‌شود ولیکن مصحف به معنای قرآن نیست. بلکه کتابی است که با انشای آن حضرت نگاشته شده است.

اما از این که چرا آن را مصحف نامیدند، چند علت ذکر شده است:

1-    برخی از علما معتقدند که از حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) دو کتاب بر جای مانده است که یکی از آن‌ها “صحیفه حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)” است که حاوی احادیث و سخنان پدر ارجمندش حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) است و دیگری “مصحف فاطمه(سلام الله علیها)” است که پس از رحلت پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله)، آن را املاء و تدوین نمود و چون خواستند بین آن دو کتاب تمایزی باشد، آن‌ها را به دو نام، یکی را صحیفه و دیگری را مصحف خواندند.

2-     برخی دیگر معتقدند که مصحف فاطمه(سلام الله علیها) در آغاز، در صفحات پراکنده تحریر یافته بود که بعدها آن را امیر مؤمنان(علیه السلام) و یا امامان بعدی در یک نسخه‌ای گردآوری کرده و نام مصحف را بر آن گذاشتند.

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی