پرسش اعلام نیاز علمی است.با پرسش می‌توان به فکر خود سامان داد و آن را از آشفتگی رهانید. پراکندگی بسیاری از نوشته‌ها بر اثر تنظیم نکردن پرسش‌ها در مرحله پیش از تدوین است.
هر نوع یادگیری و به طریق اولی پژوهش علمی، بر اثر یک یا چند پرسش مستتر یا مصرح است و به سمت نیتجه پیش می رود. در حدیثی آمده است: حسن السوال نصف العلم.
طرح پرسش موجب آمادگی محقق برای ارائه طرح در پژوهش‌های موضوع محور و مسئله محور است.
فنون طرح پرسش برای تجزیه موضوع (مهارت بارش پرسش‌ها)
دانش پژوهش باید عادت کند که درباره یک موضوع بتواند انواع پرسش‌ها را مطرح کند.
پرسش از علم بر می خیزد.یعنی تا اطلاعاتی درباره یک موضوع نداشته باشیم، نمی‌توانیم پرسش‌های مناسبی طرح کنیم. از این رو، نخست باید اطلاعاتی اجمالی به دست آوریم. اما در عین حال می‌توانیم پرسش‌های اولیه‌ای طرح کنیم که حتی پیش از مطالعه یا شناخت اجمالی به ذهن می‌رسد .
یکی از تمرین‌های مفید برای نویسندگی و فعال سازی ذهن ، نوشتن از طریق بارش پرسش‌هاست.
فرض کنید می‌خواهید درباره “وظایف یک روحانی در مسائل دینی" مقاله بنویسید. یکی از راه‌های کارآمد این است که نخست به کمک دانسته‌هایتان یک فهرست مفصل و متنوع از پرسش‌ها تهیه کنید آنگاه پرسش‌ها را دسته بندی و تنظیم کنید.
سپس پاسخ پرسش‌ها را در فیش یادداشت کنید. بدین ترتیب شما می‌توانید نوشتاری خوب تنظیم کنید.
در بارش پرسش‌ها باید موضوع را یک کره یا توپ فرض کنیم و بکوشیم تا از زوایای مختلف به آن بنگریم. هر پرسش نشانگر یک لایه از موضوع است.
نکته مهم این است که ذهن را هنگام بارش نباید سانسور کرد و به سبب برخی پرسش‌ها نکوهید هر پرسشی اجازه ورود دارد. بحث ویرایش پرسش‌ها کار بعدی است؛ در مرحله ریزش پرسش‌ها نباید چوب لای چرخ ذهن کرد. در مرحله بارش فکری فقط پرسش مهم است فعلا با پاسخ کاری ندارم .
فعلا لازم نیست مطالعه جدیدی داشته باشید همانگونه که ممکن است برای هرچیزی پرسش‌های بدون مطالعه به ذهن شما بیاید. در خصوص موضوع انتخابی خود هم همینطور است. با همین روش می‌توانیم سوالات اصلی و فرعی را پیدا کنیم. اساسا پرسش‌ها را بعد از بارش می توان در چهار دسته : توصیفی ، تبیینی ، تطبیقی و نقد طبقه‌بندی کرد.
مراحل پس از تجزیه موضوع
پس از طرح پرسش‌ها درباره موضوع، مراحل زیر را پی بگیرید:
1. تجزیه را کامل کنید و مطمئن شوید درباره همه جنبه‌های موضوع خود سوال طرح کردید. برای یک منبع جامع تر را مطالعه کنید تاکمیت و کیفیت پرسش‌ها را افزایش دهید.
2. پرسش‌ها را طبقه‌بندی کنید. در این مرحله باید فرض کنید که می‌خواهید یک کتاب بنویسید. پرسش‌ها را در چند بخش ، فصل و گفتار طبقه‌بندی و تنظیم کنید.
3. پس از طبقه‌بندی پرسش‌ها باید در یک مسیر مطالعاتی منطقی و کارآمد به آنها پاسخ دهید.
پرسش از لحاظ ارتباط با عنوان یا مسئله به دو دسته تقسیم می‌شود: پرسش‌های اصلی و پرسش‌های فرعی
اگر عنوان و مسئله ما معین شد می‌توان آن را به نقطه وسط دایره تشبیه کرد، به گونه‌ای که پرسش‌ها هرچه به آن نقطه نزدیک‌تر باشند. برای پرداختن در بحث یا مقاله ، اصلی‌تر شمرده می‌شوند و هر چه از آن دورتر باشند به عرصه فرعی بودن نزدیک می‌شوند و شانس کمتری برای حضور در پژوهش دارند.
روشن است در هر پایان‌نامه به چند پرسش پاسخ می‌دهیم. این پرسش‌ها در یک پرسش کلی‌تر که عنوان فصل از آن گرفته شده است، بیان شدنی هستند. سوالی را که سازنده عنوان فصل است و ما آن را «پرسش فصل ساز» می‌نامیم و به تعداد فصل ها «پرسش فصل ساز» داریم یا به عبارت دیگر سوال فرعی و سؤال برگرفته از عنوان پایان‌نامه پرسش اصلی خواهد بود.
نکته
هنگام بارش فکری صدها پرسش به ذهن می‌آید ولی به هنگام پاسخ گویی باید از ارتباط دقیق آنها با بحث اطمنیان یافت و جنبه احتیاط و صرفه جویی فضای پژوهشی پایان نامه و مقاله را رعایت کرد. زیرا ممکن است پرسش‌های فرعی فرعی ، ما را از اصل تمرکزگرایی بر بحث دور کنند.
مثال برای پرسش‌های اصلی و فرعی
پرسش اصلی:
آسیب‌های محتوای تبلیغ چیست؟
پرسش‌های فرعی:
آسیب‌های ابراز تبلیغ چیست؟
آسیب‌های تبلیغ چیست؟
آسیب‌های مخاطبین چیست؟
آسیب‌های مبلغ چیست؟
منبع: برگرفته از کتاب «خودآموز مقدمات پژوهش» دکتر حسن اسلامپور
آخرین نظرات